Hayat | Konular | Kitaplık | İcatlar | İletişim
Duyu organlarımız-Dil
Duyu organlarımız-Dil
Dil (lingua, tongue), Ağız içinde bulunan ve 5 duyudan "tad alma" yı gerçekleştiren kaslardan yapılmış organ. Ayrıca yiyecekleri çiğneme ve yutma işlemine yardım eder, insanlarda konuşmayı da sağlar.En çabuk kendini yenileyebilen organ olarak da tanınır.
Anatomisi
Corpus lingua: Dilin ucuyla kökü arasında kalan dil gövdesi.
Radix lingua: Dil kökü. Gırtlak kapağının önünde yer alan ve tonsilla linualis'i (folliculi linguales) taşıyan dil tabanı.
Dorsum lingua: Dil papillerini (papillae linguales) taşıyan dil sırtı.
Margo lingua: Dilin dişlere değen yan kenarları.
Apex lingua: Dil ucu.
Tunica mucosa lingualis: Dil mukozası
Dil papillaları
Dil üzerindeki büyümüş bir papilla dile pürüzlü bir görünüm veren,dilin üst yüzeyinde ve yanlarinda yer alan minik çıkıntılara verilen isimdir. İçlerinde tat tomurcukları bulundurular. Bu tomurcuklar içerisinde ise tat hücreleri vardır.
Tat tomurcuklar içerenler:
1- Dilin ön bölümlerinde bulunan mantarsı papillalar(Özellikle süt içtikten sonra daha da görünür hale gelirler)
2-Digerlerine göre daha büyük ve daha az sayida olanlar çanaksı papillalar: Dilin arkasinda ters bir V harfi biçiminde dizilmişlerdir.
3-Yapraksı papillalar: Dilin arka yanlarindadir. Mantarsi, çanaksi ve yapraksi papillalar
Tat tomurcugu içermeyenler:
1-Sayica en çok olan ipliksi papillalar(Papillae filiformes): Neredeyse dilin tüm yüzeyini kaplarlar ve dokunma duyusuyla ilgili olarak görev yaparlar.
Tat almaya duyarlı tomurcuklar, dilin üzerine yerleşmiş kemoreseptörler içerirler. Burunda olduğu gibi tadın alınabilmesi de, tat moleküllerinin tükrük sıvısında çözülebilmesine bağlıdır. Tat moleküllerinin, reseptörleri uyarmasıyla oluşan uyartılar duyu nöronlarına aktarılarak beynin ilgili merkezinde değerlendirilir.
Bazı insanlar bazı maddelerin tadını alamaz. Bu komplikasyon tat körlüğü olarak bilinir.
İnsanlarca değerlendirilen tatlar dört gurupta incelenir;
• Tatlı
• Ekşi
• Tuzlu
• Acı
Alınan besinin tadı dildeki tat reseptörleriyle alınırken, besinin cinsi burun tarafından algılanır.
Tonsilla lingualis
Düzensiz olarak dil tabanı üzerine yayılmış olan lenf dokusu.
Folliculi linguales: Dil kümeleri. Dil mukozasının altındaki tonsillaların meydana getirdiği tepemsi çıkıntılar. Ortalarında birer oyuk/kanal bulunur
Dil kasları (Musculi linguale)
XII. Kafa çifti olan N.hypoglossus tarafından innerve edilen sekiz adet dil kası. İntrinsik kaslar dilin içinde yeralır. ekstrinsik kaslar ise, dil kemiği (os hyoideum) dan başlayıp dilde sona ererler ve yine dilin hareketlerinden sorumludurlar.
Fonksiyonları
-Fonasyon: Konuşma seslerinin diğer fonasyon organlarıyla birlikte oluştutmaya yardımcı olur.
- Tad alma: İnsan dilinin yer yeri farklı tadları hisseder. Dil ucu "tatlı" , ucun hemen arkası "tuzlu", dilin yanları "ekşi" ve arkası "acı" tadlarını hisseden algılayıcılar barındırır.
-Besinleri ağızda çevirerek çiğnemeye yardımcı olur.
-Besinleri yutulmak üzere boğaza gönderir.
Ayrıca dil altı tükrük bezleri tarafından salgılanan amilaz enzimi sayesinde nişastanın sindirimi ilk olarak ağızda başlar.
Dil hastalıkları
Normal olarak dilin rengi pembemsi beyaz, nemli ve temizdir. Dilin kuru olması, koyu renk alması, üzerinde tüy bulunması, hastalık belirtisi sayılır, insanı rahatsız eden şikâyetlerden biri de dildeki yanma ve acı duygusudur.
Kızıl hastalığında, dil şişer, üzerinde küçük kabarcıklar belirir ve parlak, kırmızı bir renk alır. Bu görünüm çileğe benzediğinden çilek dili adı verilir.
Dilin mikropla, mantarlar ve virüslerle enfekte olmasına veya sivri ve çarpık dişler yüzünden iltihaplanmasına glossit denir.
Dil yanması çoğunlukla sindirim sistemindeki bozuklukla ilgilidir. Bu durumda, sindirim sistemi şikâyetlerini gözden geçirmek üzere doktora gitmek faydalıdır.
Bazı vakalarda dildeki yanmanın ve yaraların, dişlere dolgu yapılması sonucu ortaya çıktığı anlaşılmıştır. Dolgu yerindeki elektrik potansiyelinin farklı olması bu durumu doğurur.
Bazen dilin yüzeyi, düzgünlüğünü yitirip girinti çıkıntılarla dolabilir. Bu duruma coğrafya dili denir. Bulaşıcı değildir. Basit antiseptiklerle, ağız yıkamayla, vitamin bakımından zengin, demir ve karaciğer gibi kansızlığa karşı maddeler içeren besin ve ilaçlarla tedavi edilebilir. Papillaların aşırı uzayarak küçük siyah kıllar şeklini almasına siyah kıllı dil (Lingua nigra pilosa) denmektedir. Sebep olarak bazı mantarlar, mikroplar ve antibiotikler gösterilmektedir.