Hayat | Konular | Kitaplık | İcatlar | İletişim
Coğrafya terimleri S-
S--
Samanyolu : Çok sayıda yıldızlardan ve Güneş’ten oluşan galaksiye Samanyolu denir.
Samyeli: 30° enlemi çevresindeki dinamik Y.B.’ın etkisi sonucu oluşur. Suriye çölünden Güneydoğu Anadolu’ya doğru eser. Sıcak ve kurudur. Bitkiler üzerinde kurutucu etkisi vardır.
Sanayi : Ham maddelerin işlenerek mamül madde haline getirilmesine sanayi denir.
Sander ovası: Buzulların eridiği yerde ortaya çıkan akarsuların taşıdığı malzemeleri biriktirmesi ile oluşan düzlüklerdir.
Saplı ada: Kıyı yakınında bulunan ada ile kara arasında dalgaların getirdiği malzemeleri biriktirmesi sonucu ada karaya bağlanır. Böyle oluşan yer şekline denir. Ör: Kapıdağ Yarımadası
Sarkıt-Dikit : Kalsiyum karbonatça zengin suların mağara tavanından sızarak içindeki kirecin tavanda birikmesi ile sarkıtlar, damlayarak tabanında birikmesi ile dikitler oluşur. Karstik alanlardaki mağaralarda görülen bu şekillerin en güzel örnekleri Damlataş Mağarası’nda bulunmaktadır.
Savan çayırlar: Ekvatorun kuzey ve güneyinde ekvator bölgesi ile sıcak çöller arasında uzanmaktadır. Doğal vejetasyonu, dağılmış ağaçlı, uzun boylu otlardır. Yağışlı ve kurak olmak üzere iki mevsime sahiptir. Yağışlar sıcak mevsimde düşmektedir.
Sebha: Kurak veya çöl bölgelerinde çevreden gelen suların kapalı bir havzada birikmesi ve burada buharlaşması sonucu çeşitli tuzların birikmesi ile oluşan tuzlu bataklık.
Sedimantasyon: Taşıyıcı faktörlerle (akarsu, rüzgar) gelen eriyik ve katı haldeki malzemenin birikmesi, çökmesi.
Sedimanter kaya: Tortullaşma ile oluşmuş kaya.
Sediment Tortu.Seki (Taraça) : Yatağına alüvyonlarını yaymış olan akarsuyun yeniden canlanarak yatağını kazması ve derinleştirmesi sonucunda oluşan basamaklardır. Taban seviyesinin alçalması nedeniyle, tabanlı bir vadide akan akarsuyun aşındırma gücü artar. Yatağını derine doğru kazan akarsu vadi tabanına gömülür. Eski vadi tabanlarının yüksekte kalması ile oluşan basamaklara seki ya da taraça denir.
Seki: Akarsu, deniz ve göl kenarlarında görülen basamaklar. Bu basamaklar, daha önce akarsu, deniz veya gölün eski seviyesini göstermektedir.
Sel : Sağanak yağış ve hızlı kar erimeleri sonucu çok miktarda suyun akışa geçmesi ile meydana gelen duruma sel denir.
Sera etkisi: Şehirlerde artan karbondioksit, subuharı, toz ve diğer gazlardan dolayı, havanın çevreye nazaran daha fazla ısınması.
Sıcak kuşak: Dünya'da dönenceler arasında yani 23° 27' kuzey ve güney enlemleri arasında uzanan bölge.
Sıcaklık : Sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde havanın nem alma kapasitesi de yüksek olduğu için buharlaşma artar, düşük olduğu yerlerde ise buharlaşma azalır.
Sıcaklık terselmesi: Kış döneminde gece vakti ayaz ve kar örtüsünün mevcut olduğu günlerde, kara yüzeyinin aşırı derecede soğuması ile, yüksek yerlerde soğuyarak ağırlaşan hava kütlesi çukur sahaları doldurur, bu durumda çukur sahanın tabanı ve bunun üzerinde belli bir yüksekliğe kadar olan hava sütunu, yüksek yerlere nazaran daha soğuk olur. Bu duruma sıcaklık terselmesi denir. Sıcaklık terselmesi, Erzurum, İnegöl, Erzincan gibi çanaklarda sık sık görülür.
Sırt : İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir. Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir.
Sial: Yer kabuğunun üst tabakasıdır. Bünyesinde daha çok silisyum ve alüminyum bulunduğu için bu tabakaya sial adı verilmiştir. Sial; granit kiltaşı ve kalker gibi hafif taşlardan oluşmuştur, Kalınlığı dağların bulun¬duğu yerlerde fazla, deniz ve okyanusların altında azdır.
Sima: sial tabakasının altında yer alır. Bazaltik yapıdaki ağır taşlardan oluşmuştur. Bileşiminde daha çok silisyum ve magnezyum bulundu¬ğu için bu tabakaya Sima adı verilmiştir. Sima, deniz ve okyanusların altında kalın, dağların altında daha incedir.
Sinoptik harita: Hava durumunu gösteren harita, yani havanın basınç, sıcaklık, cephe durumlarının işlendiği, gösterildiği haritalardır. Bu haritalar yardımı ile hava tahminleri yapılır.
Sirk: Buzul aşındırması ile meydana gelmiş olan üç tarafı yüksek saha ile çevrili, kenarları dik, tabanı derin çanak. Buzullaşmaya uğrayan dağlardaki akarsuların kabul havzalarında görülür.
Sirk buzulu : Dağların tepesindeki ve yüksek yamaçlardaki küçük çanaklarda yeni oluşmaya başlayan buz türüdür.
Sirk çukuru: Dağların üst kısmında aşındırma ile oluşan küçük çukurlukladır.
Sirk gölü: Yurdumuza bazı yüksek dağların üst kısmında görülür (Cilo, Sat, Ağrı, Tendürek, Süphan, Kaçkar, Uludağ, Erciyes, Bolkar, Aladağlar,Bey dağları gibi). Dünya üzerinde en fazla Kuzeybatı Avrupa’da görülür. Ayrıca Kanada’nın güneyi ile A.B.D’nin kuzeyindeki göller buna örnektir.
Siroko: Büyük Sahradan İtalya’nın güneyine doğru esen sıcak ve kuru rüzgardır. Akdeniz’den geçerken nem aldığından İtalya’nın güney kıyılarına yağış bırakır.
Sirüs bulutları: Çok yükseklerde oluşan bulutlardır. Çok seyrek buz kristallerinden oluşan ve tüye benzeyen bulutlardır.
Sismograf : Depremin süresi ve şiddetini ölçen alete sismograf denir.
Sismoloji: Deprem bilimi.
Siyasi ve İdari Haritalar : Yeryüzünde veya bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan uzunluk ve alan bulmada yararlanılır. Ancak yer şekilleri hakkında bilgi edinilemez.
Siyenit : Yeşilimsi, pembemsi renkli iç püskürük bir taştır. Adını Mısır’daki Syene (Asuvan) kentinden almıştır. Siyenit dağılınca kil oluşur.
Soğuk kuşak: 66° 33' kuzey ve güney enlemleri ile kutuplar arasında kalan bölge.
Solstis: Kış ve yaz döneminde Güneş'in ekvatora en uzak olduğu noktayı temsil etmektedir; yazın Güneş 21 Haziran'da yengeç, kışın ise 21 Aralık'ta oğlak dönencesine dik olarak gelmektedir. Kuzey yarımkürede yaz solstisinde gündüz en uzun, gece ise en kısadır. Bu durum güney yarımkürede 21 Aralık günü olmaktadır.
Step : Bakınız : Bozkır.
Stratosfer : Troposferin üstündeki atmosfer katmandır.
Stratüs bulutları: Tabakalar şeklinde oluşmuş bulutlardır. Genellikle alçak bulutlardır. Sise benzerler. Çise yağışlarını oluşturur.
Su bölümü çizgisi: Bir akarsuyu komşu akarsu havzasından ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir. Su bölümü genellikle dağların en yüksek kesiminden geçer. Su bölümü çizgisi, kalkerli arazilerde, kurak bölgelerde ve bataklık alanlarda belirsizdir.
Subsidans :Takım halinde yer kabuğunun torbalaşması, çökmesi.
Subtropikal: Yarı tropikal.
Subtropikal bölge: Tropikal ve ılıman kuşak veya orta kuşak arasında uzanan bölge. Tropikal bölgelere benzememekle beraber kıtaların batı kısmında uzun, sıcak ve kurak bir yaz mevsimi, ılık ve yağışlı kış mevsimi mevcuttur. (Akdeniz iklimi). Bunun yanında kıtaların doğu kısmında yer alan yazları yağışlı iklim de subtropikal bölgeye dahil edilir.
Sürekli akarsu: Yatağında her zaman su bulunduran akarsudur.
Sürekli Rüzgarlar : Genel Hava dolaşımına bağlı, sürekli basınç kuşakları arasında yıl boyunca yön değiştirmeden esen rüzgarlardır.
Sürempozisyon: Tortul kütleler üzerine kurulan akarsuların, tortul kütleyi aşındırarak altta bulunan eski temele saplanma olayıdır. Bu şekilde açılan vadilere sürempoze veya epijenik yarma vadi denilmektedir.
Sürünme: Yamaçlar boyunca çözülmüş olan katın eğim boyunca yavaş yavaş hareket etmesi.