Hayat | Konular | Kitaplık | İcatlar | İletişim
Coğrafya terimleri T-
T--
Tabaka kaynağı: Geçirimli tabakların uç kısmından suların yüzeye çıktığı yerdir.
Taban seviyesi :Akarsu aşındırmasının sona erdiği yer. Bu yer, akarsuların denize döküldüğü yerlerde deniz seviyesi, göle döküldüğü yerlerde göl seviyesi, yan derelerin ana akarsuya kavuştuğu yerlerde ise ana akarsuyun yatak seviyesidir. Bu seviyenin altında aşınma olmaz. Bu seviye düştüğünde akarsu aşınması canlanır.
Taban seviyesi ovası: Akarsuların denize yaklaştıkları yerlerde taşıma gücü azdır. Böyle yerlerde akarsular, taşıdıkları malzemeleri biriktirirler ve ova yüzeyini alüvyal dolgu alanı haline getirirler. Böyle oluşan düzlüklere taban seviyesi ovası veya alüvyal taşkın ovası denir. Akarsular bu tür ovalarda menderesler şeklinde akarlar. Ege Bölgesindeki Büyük ve Küçük Menderes ovaları bu tür düzlüklere örnek olarak verilebilir.
Taban suyu :Alüvyal ovaların tabanında bulunurlar. Altta geçirimsiz tabaka ile sınırlandırılmış geçirimli tabaka üzerinde biriken sulardır. Beslenme durumuna göre taban suları bazen yüzeye kadar çıkabilir. Yer altı su seviyesinin düşük olduğu alanlarda ise kuyu açmak suretiyle bu sulardan faydalanılır.
Tabanlı vadi: Akarsu aşındırmasının ileri safhalarında oluşan vadi şeklidir. Vadi tabanı ova özelliği kazanır. Vadi yamaçları iyice yatıklaşır ve belirginliğini kaybeder. Ülkemizde özellikle Batı Anadolu da bu tür vadiler yaygındır.
Tafoni: Büyük kayalarda oluşan kuş yuvaları şeklindeki oyuklara tafoni denir.
Takke buzulu : Dağların bütün yamaçlarını kuşatan buzul türüdür.
Talveg: Akarsu yatağının en derin yerlerini birleştiren çizgi.
Taraça : Bakınız : Seki.
Tarım : Toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla çeşitli ürünler elde etme işine tarım denir.
Tarımsal nüfus yoğunluğu: Bir ülke veya bölgede tarımla geçinen nüfusun tarım alanlarına bölünmesiyle elde edilir. Bu yöntem ekonomisi tarıma bağlı ülkeler için daha geçerli bir yöntemdir. Tarımsal nüfus yoğunluğu = Tarımsal nüfus / Tarım alanları = kişi /km 2 Tarımsal nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemiz Doğu Anadolu, en az olan bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir.Ülkemizin tarımsal nüfus yoğunluğu = 24.670.000 / 240.000 = 103 kişi / km 2’dir.(1990 verileri)
Taşkın ovası: Akarsuların taşıdığı malzemelerin birikmesi ile meydana gelen ova. Bu ovada eğim çok az olduğundan akarsular sık sık yatak değiştirir.
Taşküre (Litosfer) : Dünya'nın manto katmanının üstünde yer alan ve yeryüzüne kadar uzanan katmanıdır. Kalınlığı ortalama 100 km’dir. Taşküre’nin ortalama 35 km’lik üst bölümüne yerkabuğu denir.
Tayga: Sibirya'da Sibirya çamı, sarıçam, göknar, melez ve ladinin yer aldığı iğne yapraklılardan oluşan orman.
Tebeşir : Derin deniz canlıları olan tek hücreli Globugerina (Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur. Saf, yumuşak, kolay dağılabilen bir kalkerdir. Gözenekli olduğu için suyu kolay geçirir.
Tektonik: Yerkabuğunun yapısı ile bunu doğuran olayları açıklayan bilim dalı.
Tektonik depremler: Yer'in iç kısımlarından gelen enerji yerkabuğunu ve bu kabukta bulunan fay hatlarını zorlar neticede ya yeni fay kırıkları oluşur yada mevcut fay blokları harekete geçer. Gerek yer kabuğunun zorlanarak kırılması gerekse fay bloklarının birbirine sürtünmesiyle ortaya çıkan hareketler dalga şeklinde enerji atılımına neden olur ki bu da tektonik depremleri oluşturur. Eski kıta çekirdekleri, fay hatlarıyla parçalanmamışlar ise, sağlam yer katmanlarını oluşturacakları için deprem yönünden tehlikesiz bölgelerdir. Genç fay hatlarının yayılış alanları tektonik depremlerin görülebileceği sahalara işaret eder. En fazla yıkıcı etkiye tektonik depremler sahip olup yeryüzündeki depremlerin % 90'ı tektonik kökenlidir.
Tektonik Göller : Yerkabuğunun tektonik hareketleri sırasında oluşan çanaklardaki göllerdir.
Tektonik hareket: Yer hareketi, Dünya'nın kabuğunda kırılma, kıvrılma, takım halinde yükselme ve çökme olaylarını kapsar.
Tepe : Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır.
Termik Basınç : Dünya'nın küreselliği nedeniyle ısınma ve soğumaya bağlı oluşan basınçlardır.
Termik Ekvator : Meridyenlerin en sıcak noktalarını birleştiren eğriye termik ekvator denir.
Termik ekvator çizgisi: Meridyenlerin en sıcak noktalarının birleştirilmesiyle elde edilen çizgidir. Yer Ekvatoruna göre Termik Ekvator Çizgisi sapmalar gösterir. Bunun sebebi ; okyanus akıntıları ve karasallıktır.
Ters Alizeler (Üst Alizeler) : Ekvator’dan (TAB), 30° enlemlerine (DYB) doğru esen üst rüzgarlardır. Her yerde ve her zaman görülmezler. Yeteri kadar sürekli ve güçlü değillerdir. 30° enlemleri çevresinde aşağıya doğru alçaldığından yağış oluşumunu engellerler.
Ticaret : Para kazanmak için yapılan alım satım işlerine ticaret denir.
Toktağan kar: Kutup bölgeleri ile yüksek dağların üst kısımlarında bütün yıl hiç erimeden kalan karlara Toktağan kar (daimi) denir.
Tombolo: Kıyı oku ile bir adanın birleşerek karaya bağlanması. Kapıdağ yarımadasında olduğu gibi.
Topoğrafya Haritaları : İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile yapılır. Araziyi ölçekleri oranında ayrıntıları ile gösterirler. Ölçekleri 1 / 20.000 ile 1 / 500.000 arasında değişir. 1 / 20.000'den büyük ölçekli olanlar kadastro işlerinde ve askeri amaçlarla kullanılır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk alan ve eğim hesaplamada yararlanılır.
Toprak: Çözülmeye uğrayan kayaların yüzeyi zamanla, ayrışmış mineraller, organik maddeler ve mikroorganizmalardan oluşan bir örtüyle kaplanır. Bu örtüye toprak denir.
Toprak Haritaları : Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalardan, yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi, buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır.
Transgresyon: Deniz basması. Buzulların erimesi ile deniz seviyesinin yükselerek kara kütlesini kaplaması veya kara kütlesinin alçalarak denizin kara kütlesini işgal etmesi olayıdır.
Transprasyon: Bitki, hayvan ve insanların terlemesidir.
Traverten : Genellikle sıcak su kaynaklarının yakınında ve kalsiyum karbonatlı suların yayılarak aktığı alanlarda, kirecin çökelmesi ile oluşan basamaklardır. En güzel örnekleri Denizli-Pamukkale’dedir.
Tropikal siklonlar: Tropikal kuşakta ani basınç düşmesi ile oluşan çok şiddetli rüzgarlardır. Bu rüzgarlara Hurricane, Tornado, Kasırga,Hortum gibi isimler verilir.
Troposfer : Atmosferin, yeryüzüne temas eden, alt bölümüdür.
Tsunami: Denizlerde meydana gelen volkanizma ve depremlerin etkisiyle oluşan dalgalara Tsunami dalgası denir.
Tundra : Düşük sıcaklığa ve kuraklığa uyum sağlamış olan kısa boylu çalılar, otlar ve yosunlardır. Bu bitki örtüsüne tundra adı verilir.
Turizm : İnsanların görme, tanıma, dinlenme, eğitim, spor, tedavi ve kutsal yerleri ziyaret etmek amacıyla yaptıkları gezilere turizm denir.
Turunçgiller (Narenciye) : Portakal, mandalina, greyfurt, turunç ve limon bitkilerine genel olarak turunçgil denir.
Tsunami : Bakınız : Dalgalar.
Tüf :Volkan püskürmesi esnasında çıkan volkan küllerinden oluşan ince taneli kaya.
Türkiye’nin Matematiksel Konumu : Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri, 26°-45° Doğu boylamları arasında yer alır.