Hayat | Konular | Kitaplık | İcatlar | İletişim
Coğrafya terimleri Y-
Y--
Yağış : Havadaki nemin doyma noktasını aşıp, su damlacıkları, buz kristalleri veya buz parçacıkları şeklinde yoğunlaşmasına yağış denir.
Yağmur: Buluttaki su taneciklerinin 0°C’nin üzerinde yoğunlaşırsa yağmur adını alır.
Yalıyar: Dağların kıyıya paralel uzandığı alanlarda dalgaların yamacın altını oyması ve üst kısmın çökmesiyle oluşan yer şeklidir. Yurdumuzda Doğu ve Batı Karadeniz kıyıları ile , Teke yarımadası, Taşeli Platosu ve Tekirdağ-İstanbul arasında görülür.
Yamaç : Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir.
Yamaç yağışları : Nemli hava kütlelerinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşur. Dağlara çarpan ve yükselen hava her 100 metrede 0,5°C sıcaklık kaybeder. Belli bir yerden sonra hava doyma noktasına ulaşarak yağışlar başlar. Yağışlar belli bir yükseltiye kadar artar. Bu yükseltiden sonra ise azalır. Yamaç yağışlarında yağışın en çok düştüğü yer dağların orta yükseltideki bölümleridir. Muson Asyasında ve dağların denize bakan yamaçlarında yamaç yağışları yaygın olarak görülür.
Yanardağ : Mağmadan gelen ve yer kabuğundaki çatlaklardan püsküren lavların yığılması sonucunda o bölgede dağlar oluşur. Bunlara yanardağ ya da volkan adı verilir.
Yarma Vadi (Boğaz) : Akarsuyun, iki düzlük arasında bulunan sert kütleyi derinlemesine aşındırması sonucunda oluşur. Vadi yamaçları dik, tabanı dardır. Akarsuyun yukarı bölümlerinde görülür.
Yastık lav: Deniz ve göllerin içine püsküren lavların su ile teması sonucunda aniden soğuyarak yastık halini alması.
Yatık yamaçlı vadi : Farklı aşınma sonucunda farklı yükseklikteki yamaçlara sahip olan vadi tipidir. Akarsu yatağının eğiminin azaldığı yerlerde görülür.
Yayla : Yaz aylarında hayvan otlatmak veya tarımsal faaliyette bulunmak amacıyla gidilen geçici yerleşmelerdir. Yaylalar dinlenmek amacıyla gidilen yazlık sayfiye yerleri de olabilir.
Yengeç dönencesi :Kuzey yarımkürede ekvatorun 23° 27' kuzeyinden geçen enlem dairesi.
Yer altı suları :Yağışlarla yer yüzüne inen suların geçirimli tabakadan yer altına sızarak, yer altında oluşturdukları sulara yer altı suları denir.
Yer ekseni: Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına kadar uzanan Dünyanın içinden geçtiği kabul edilen izafi çizgidir.Dünya bu eksen etrafında batıdan doğuya doğru döner.
Yerel Saat : Bir noktada Güneş'in gökyüzündeki konumuna göre belirlenen saate yerel saat denir. Aynı boylam üzerindeki noktalarda yerel saat aynıdır. Herhangi bir meridyenin Güneşin tam karşısına geldiği an, meridyen üzerindeki tüm noktalarda yerel saat 12.00'dir.
Güneş, doğudaki bir noktada batıdaki yerlere göre daha önce doğar ve daha önce batar; bu nedenle yerel saat doğudaki yerlerde daha ileridir.
Yerkabuğu: Dünyanın dış kısmı katı bir kabukla çevrilidir. Bu kabuk çeşitli taşlar¬dan oluşmuştur. Yer kabuğuna litosfer ya da taş küre de denir. Yer kabuğunun or¬talama kalınlığı karalarda 35 km, okyanuslarda ise 8-10 km dir. Dünyanın ekseni etrafında dönmesi sonucunda soğuma, yer kabuğunun yüzeyinden başlamıştır. Yer kabuğunda derine doğru inildikçe, sıcaklık ortalama olarak her 33 metrede 1 º C artar.
Yıldız : Türkiye’ye kuzeyden esen soğuk rüzgarlardır. Karadeniz kıyılarına yağış bırakırlar. Kar yağışına neden olurlar. Karayel ile karışık estiğinde kar fırtınaları görülür.
Yıldız : Güneş gibi, kendiliğinden ısı ve ışık veren gök cisimlerine yıldız adı verilir.
Yıldız rüzgarı: Kuzeyden eser. Karadeniz üzerinden geldiği için soğuk ve nemlidir. Karadeniz dağlarında yağış bırakır.
Yoğunlaşma : Atmosferdeki su buharının gaz halden sıvı ya da katı hale geçmesine yoğunlaşma denir. Yoğunlaşmanın temel nedeni sıcaklığın düşmesidir.
Yoğuşma: Havada bulunan nemin su (yağmur), kar, dolu, kırç, kırağı, çiy haline gelmesi. Yoğuşmanın olabilmesi için havada bulunan nisbi (bağıl) nemin % 100'ü aşması gerekir. Havanın belli bir sıcaklıkta alabileceği maksimum nemin üzerindeki kısım yağış halinde düşmektedir.
Yontukdüz: Akarsuların ve akarsularla birlikte diğer dış kuvvetlerin, yeryüzünü aşındırması sonucunda deniz seviyesinde hafif dalgalı düzlükler oluşur. Bunlara peneplen (yontukdüz) denir. Ülkemizin yeryüzü şekilleri 4. zamanın başlarında toptan yükseldiği için, iç kısımlarda peneplen izlerini görmek mümkündür.
Yöre : Bölüm içerisinde farklı özelliklere sahip, bölümden daha küçük birimlerdir. Iğdır Yöresi, Göller Yöresi, Menteşe Yöresi gibi.
Yörünge Düzlemi : Bakınız : Ekliptik.
Yükseklik : Ağır bir gaz olan su buharı, yerçekiminin etkisiyle fazla yükselemez. Yoğunlaşma sonucu yağış tekrar yeryüzüne düşer. Yükseldikçe hava soğuyacağından havanın su buharı taşıma kapasitesi dolayısıyla buharlaşma azalır.